Жүрек-қантамыр аурулары (ЖҚА) дүние жүзінде ауру мен өлім-жітімнің басты себебі болып табылады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша жыл сайын әлемде 17,9 миллион адам қантамырлары ауруларының асқынуынан қайтыс болады, бұл өлімнің барлық басқа себептерінің 31% құрайды.
Гипертония, жүректің ишемиялық ауруы, атеросклероз және олардың асқынулары – миокард инфарктісі мен инсульт – мүгедектік пен еңбекке қабілеттілігін жоғалту, халықтың аурушаңдығы мен өлім-жітімінің себептері арасында негізгі орынды алады. Жоғары қан қысымы жүректің ишемиялық ауруы, жүрек жеткіліксіздігі және инсульт үшін қауіп факторы болып табылады. Гипертония байқалмауы мүмкін, сондықтан қан қысымы мен холестерин деңгейінің жоғарылауына жол бермеу маңызды.
ЖҚА, оның өршуі мен асқынуларының алдын алу үшін қажет:
- қауіп факторларын анықтау
- ерте диагностикалау
- амбулаторлық ем алу
- жіті кардиологиялық жағдайды диагностикалау
- стационарлық емді дер кезінде жүргізу
ЖҚА дамуының алдын алудың маңызды факторы – темекі шегу, дұрыс тамақтанбау сияқты мінез-құлық қауіп факторларының алдын алу. Осы факторларға мақсатты әсер ету ЖҚА қаупін сәтті төмендете алады. Салауатты өмір салтын сақтау артық салмақ, семіздік, холестерин мен қандағы қант деңгейінің жоғарылауы, қан қысымының жоғарылауы сияқты факторларды өзгертуге көмектеседі.
Ең алдымен:
- ЖҚА даму қаупі жоғары, бірақ қазіргі уақытта симптомдары жоқ пациенттер
- қантамырларының атеросклеротикалық зақымдануы бар пациенттер
- жүрек-қантамыр патологиясының ерте дамуы немесе жоғары қауіп факторлары бар пациенттердің туыстары алдын алуға назар аудару керек.
Тәуекелі жоғары, жүрек-қантамыр ауруларының белгілері жоқ адамдар үшін және жүрек-қантамыр ауруларымен ауыратын адамдар үшін өмір салтын өзгерту қажет екенін түсіну маңызды. Бұл әрекеттердің тиімді болуы үшін қарапайым ұсыныстарды орындау керек: темекі шегуді тоқтату, дұрыс және ұтымды тамақтану, физикалық белсенділік.
ЖҚА қаупін азайту үшін бастапқы профилактиканың бөлігі ретінде жасалуы мүмкін ең тиімді араласу темекі шегуді тоқтату болып табылады.
Темекі шегу - жүрек-қантамыр ауруларының өсуіне ықпал ететін кең таралған және агрессивті қауіп факторларының бірі. ЖҚА-дан болатын барлық өлім-жітімнің 12%-ы темекі тұтынумен байланысты және бүкіл әлем бойынша ЖҚА-ның негізгі себептерінің бірі болып табылады. Тіпті пассивті темекі шегетін адамдарда жүрек-қантамыр ауруларының қаупі артады.
Тамақтану, көптеген зерттеулер көрсеткендей, ЖҚА-дан аурушаңдық пен өлімді азайтуға әсер етеді. Рационға көкөніс (әсіресе жапырақты шөптерді), жеміс, тұтас дәндер, жаңғақ пен бұршақ қосу, майсыз ет, балық, құс етін қалыпты тұтыну және өңделген қызыл етті (шұжық, шұжықша, кәуап, ысталған ет), фастфуд және тәттіні аз тұтыну стандартты диетаны ұстанатындармен салыстырғанда өлім қаупін азайтуға көмектеседі. Қант пен тазартылған көмірсуларға, транс және қаныққан майларға, тұзға, көмірсуларға бай өнімдер және фастфуд өнімдері (гамбургер, хот-дог, ет) май алмасуының бұзылуына, атап айтқанда қандағы холестерин деңгейінің жоғарылауына және атеросклероздың дамуына әкеледі.
ЖҚА қаупі жоғары емделушілер үшін аурудың дамуын төмендететін дұрыс рацион таңдау маңызды екенін түсіну керек.
ЖҚА даму қаупін төмендететін тағы бір фактор - бұл физикалық белсенділік.
Дене белсенділігін арттыру – ЖҚА алдын алу әдістерінің бірі, өйткені жүйелі қабыну азаяды және нәтижесінде жүрек-қантамыр ауруларының даму қаупі төмендейді. Ұсынылған физикалық белсенділік деңгейлері орташа – аптасына <150 минуттан, аптасына 5 күн 30 минуттан қарқындыға дейін – аптасына <75 минуттан, аптасына 5 күн 15 минуттан). Ауыр физикалық белсенділік немесе жүгіру ұсынылмайды, бірақ күніне 30-40 минут жаяу жүру міндетті. Мақсат – жүректі нығайтып, жаттықтыру.
Күнделікті физикалық белсенділік бойынша ұсыныстар:
- лифтінің орнына баспалдақпен жүріңіз
- жақын маңдағы қоғамдық көлік аялдамасына дейін жаяу барыңыз
- түскі үзіліс кезінде серуендеңіз
- мүмкіндігінше қоғамдық көлікті немесе көлікті емес, велосипедті пайдаланыңыз немесе жаяу жүріңіз
- үй және бақша жұмыстарын орындау, тазалау (шаң сорғышпен тазалау, терезелерді сүрту, шөп шабу, арамшөп жұлу)
Күнделікті әдеттер - өмір салты, ЖҚА даму қаупіне айтарлықтай әсер етеді. Дұрыс тамақтану, тұрақты физикалық белсенділік, салмақты бақылау және темекі шегуден бас тарту жүрек-қантамыр ауруларының қаупін айтарлықтай төмендетеді.
Маңызды! Өмір салтын өзгерту бойынша ұсыныстарды сақтау аурудың даму қаупін азайтуға айтарлықтай әсер етеді және ЖҚА-ның бастапқы профилактикасы ретінде ұсынылады.
