ДДҰ 2024 жылғы Дүниежүзілік қантты диабетпен күрес күнінің тақырыбын осылай белгіледі, бұл медициналық қауымдастықтың қантты диабеті қаупін азайтуға және оның диагнозы қойылған барлық адамдардың әділ, жан-жақты, қолжетімді және сапалы емдеу мен күтімге қол жеткізуін қамтамасыз етуге міндеттемесін растайды.
Дүниежүзілік қантты диабетпен (ҚД) күрес күнінің басты мақсаты – ҚД ауруың алдын алу, диагностикалау және емдеуді жақсарту үшін ұзақ мерзімді өзгерістерді жасауға қажетті хабардарлықты арттыру, білімді тарату болып келеді.
Көптеген созылмалы аурулардың, соның ішінде диабеттің негізгі себептерін шешуде өмір салтының негізгі аспектілеріне (тамақтану, физикалық белсенділік, стрессті басқару, салауатты ұйқы, әлеуметтік байланыс, темекі мен алкогольді тұтыну) бағытталған мінез-құлық араласуларының тұтас тәсілі қажет.
Мінез-құлықтың ең маңызды қауіп факторы-тамақтану!
ҚД кезіндегі дұрыс тамақтану қандағы қант пен холестерин деңгейін тұрақты сақтауға, сондай-ақ дене салмағын қалыпқа келтіруіне бағытталған.
ҚД диагнозы қойылған әрбір пациент «нан бірлігі» және «гликемиялық индекс» сияқты ұғымдар туралы білуі керек. Бұл көмірсулардың күнделікті мөлшерін бақылау үшін қажет, оны есептеуге Сіздің дәрігеріңіз көмектеседі және Өзіңізді үйретеді.
|
1 нан бірлігі (Нб)=10-12 грамм көмірсулар (санауға ыңғайлы болу үшін 10 г алуға болады). 1 Нб орта есеппен қант деңгейін 2-2,8 ммоль/л арттырады. |
Гликемиялық индекс (ГИ) өнімнің глюкозаға айналу жылдамдығын және қанға енуін көрсетеді. ГИ неғұрлым жоғары болса, қан глюкозасы соғұрлым тез көтеріледі. Төмен ГИ ≤ 55, орташа – 56-69, жоғары 70 және одан жоғары. Мысалы, ақ нанның ГИ =100. |
|
Өнімдердің гликемиялық индексі бар, сондай-ақ нан бірліктерін болжамды санау келтірілген арнайы кестелері бар (интернет ресурстар). |
|
КД кезінде тамақтану бойынша негізгі ұсыныстар:
1. Тамақтанудың жүйелілігі: қандағы қанттың жоғарылауын болдырмау үшін күніне 4-5 рет бір уақытта аз мөлшерде тамақтаныңыз.
2. Күрделі (баяу) көмірсулар қарапайым (жылдам) көмірсулардың орнына:
|
Қандағы қантты баяу жоғарлатады, ГИ төмен өнімдер.
|
Қандағы қантты тез жоғарлатады. ГИ орташа және жоғары. |
|
Жарма (қарақұмық, сұлы жармасы, арпа), тұтас дәнді нан, бұршақ дақылдары мен көкөністер (крахмалсыз – жапырақты көк, қырыққабат, қияр және т.б.). |
Қант, бал, кәмпиттер, тоқаш, жеміс шырындары, тәтті сусындар, жүзім, банан және басқа да тәтті жемістер, тәтті көкөністер, дайын таңғы ас, балмұздақ және т. б. |
3. Майлар аз (майлы, қуырылған тағамдар инсулинге сезімталдықты бұзады).
|
Пайдалы майларды таңдаңыз: зәйтүн, зығыр майы, авокадо, жаңғақтар, балық. Тамақты буда, тандырда немесе суда қайнатып пісіріңіз. |
Шектеңіз: майлы ет және сүт өнімдерін, қуырылған тағамдарды. Тұтынбаңыз: дұкен шұжықтары, сосискаларды, фаст-фуд. |
4. Тағамдық талшықтарды көбірек тұтыну: көкөністер, жемістер, дәнді дақылдар мен бұршақ дақылдарында қант деңгейін бақылауға және ас қорытуды жақсартуға көмектесетін талшықтар бар.
5. Ақуыз - диетаның маңызды бөлігі. Ақуыз сізді ұзақ уақыт қанықтыруға көмектеседі және қандағы қант деңгейіне әсер етпейді. Диетаға майлы емес құс етін (күркетауық, тауық) жылқы еті, балық, жұмыртқа, сүзбе, бұршақ дақылдарын қосыңыз.
7. Су. Суды жеткілікті мөлшерде ішу метаболизмді жақсартады, сусызданудың алдын алады. Судың тәуліктік мөлшері 30 мл/кг. дене салмағына (егер қарсы көрсетілімдер болмаса, орта есеппен 1,5-2 л/д).
8. Өнім жапсырмаларын мұқият қарап шығыңыз. Құрамы мен 100 гр. дағы тағамдық құндылығын оқыңыз. Көмірсулар, майлар, химиялық тағамдық қоспалар көп болатын тағамдардан аулақ болыңыз.
Есіңізде болсын! Осы ұсыныстарды сақтау қантты диабетті жақсы бақылауға көмектеседі, жеке диетаны құру үшін емдеуші дәрігермен немесе диетологпен кеңесіңіз.
