1882 жылы 24 наурызда Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ) бастамасымен Дүниежүзілік туберкулезге қарсы күрес күні бүкіл әлемде атап өтіледі (бұл күні неміс дәрігері Роберт Кох әлемге өзінің туберкулез таяқшасын ашқанын ресми түрде жариялады).
Дүние жүзінде күн сайын 4100-ден астам адам туберкулезден қайтыс болады және 28 000-ға жуық адам осы алдын алуға және емдеуге болатын аурумен ауырады.
2000 жылдан бері туберкулезбен күресу бойынша жаһандық күш-жігер шамамен 66 миллион адамның өмірін сақтап қалды. Дегенмен, COVID-19 пандемиясы осы аурумен күресте қол жеткізілген жетістіктерді жойып, осы бағытта көптеген өзгерістер әкелді.
Туберкулез – микобактериялардың әртүрлі түрлерінен – Mycobacterium tuberculosis (Кох таяқшасы) туындаған жұқпалы ауру, әдетте өкпені зақымдайды, басқа ағзалар мен жүйелерді (сүйек, буын, несеп-жыныс ағзалары, тері, көз, лимфа жүйесі, жүйке жүйесі) сирек зақымдайды. Егер адам ем алмаса, ауру асқынып, өліммен аяқталуы мүмкін.
Инфекция көзі:
- Туберкулездің белсенді түрімен ауыратын адам
- Ауру жануарлар
Жұқтыру жолдары:
- Ауа-тамшы жолымен (жөтелгенде, түшкіргенде, науқаспен сөйлескенде, құрамында микобактериялар бар шаң арқылы).
- Тұрмыстық байланыс арқылы (зақымдалған тері және сілемейлі қабат арқылы)
- Алиментарлы жолмен (ауру үй жануарынан алынған өнім арқылы), өте сирек кездеседі.
Туберкулездің дамуына ықпал ететін факторлар:
- Науқас адаммен тұрмыстық байланыс
- Қолайсыз әлеуметтік-тұрмыстық жағдайлар (ылғал, шаңды, желдетілмейтін жерлерде жиі болу)
- Ұзақ уақыт темекі шегу
- Шамадан тыс шаршау, дұрыс тамақтанбау, стресс
- Созылмалы аурулар (өкпе аурулары, қант диабеті, асқазан мен ұлтабардың ойық жарасы, алкоголизм, нашақорлық).
- Иммунитет тапшылығы, оның ішінде АИТВ және ЖИТС.
Өкпе туберкулезінің белгілері:
- Тез шаршау және жалпы әлсіздік пайда болуы.
- Тәбеттің төмендеуі немесе мүлдем болмауы, салмақ тастау.
- Қатты терлеу, әсіресе таңертең және негізінен дененің жоғарғы бөлігі терлеуі.
- Аз ғана физикалық күш жұмсағанда ентігу.
- Дене температурасының 37,2-37, 8°C дейін шамалы көтерілуі.
- Ұзаққа созылған, емге көнбейтін жөтел немесе қақырықты жөтел (қан болуы ықтимал)
|
ПРОФИЛАКТИКА |
||
|
Әлеуметтік |
Спецификалық |
Спецификалық емес |
|
Адамның өмір сүру деңгейін арттыру, дұрыс теңдестірілген тамақтану, жеке пәтер немесе үй болуы, жан тыныштығы (стресті азайту, оптимизм), жақсы жұмыс пен жақсы демалысты ауыстыру, жеке бақыт, дозаланған физикалық белсенділік, зиянды әдеттермен күресу. |
Балалар мен жасөспірімдерде БЦЖ вакцинасымен иммундау. Балалардағы туберкулезге қарсы иммунитеттің жағдайын бақылау және бастапқы инфекцияны ерте анықтау үшін туберкулезді жұқтыру қаупі жоқ интрадермальды сынақтар (Манту сынамасы, Диаскинтест) жүргізіледі! 14 жастан асқан жасөспірімдерде және ересектерде туберкулездің ерте формаларын анықтау әдісі иммунодиагностика (Диаскинтест) және жылына бір рет флюорография болып табылады. |
Жеке гигиена қағидаларын және өз үйіңіздің гигиенасын сақтау (тазалау, желдету, бөлмеде күн сәулесінің түсуі); Иммундық жүйені нығайту, яғни салауатты өмір салтын ұстану (жаттығу және спортпен шұғылдану, жаман әдеттерден бас тарту); Жылына 1 рет міндетті түрде флюорографиялық тексеруден өтіп, медициналық қарап-тексеруден, кәсіптік қарап-тексеруден, диспансерлеуден үнемі өту. |
Санитариялық профилактика туберкулез инфекциясы ошақтарында (науқастың үйінде немесе туберкулезбен ауыратын науқас анықталған немесе жатқан мекемеде, оның ішінде медициналық көмек) арнайы эпидемияға қарсы жұмысты қамтиды. Бұған туберкулезге қарсы мекемелерде жұқпалы науқастарды оқшаулау және емдеу, дезинфекциялау, туберкулезбен ауыратын науқаспен байланыста болған адамдарды тексеру, туберкулезбен ауыратын науқастарды жұмыстың белгілі бір түрлерінен шеттету жатады (тамақ өндірісі, мал шаруашылығы, коммуналдық шаруашылық мекемелері, балалар мекемелері, емдеу-алдын алу мекемелері, сондай-ақ кең ауқымды қарым-қатынасқа байланысты кәсіптер).
