Инсульт - бұл егде жастағы адамдарға әсер ететін ауру, бірақ бүгінде бұл ауруға жастар да шалдығады. Стрестік жүктемелер, ұйқының және демалудың болмауы, дұрыс тамақтанбау, қозғалыссыз өмір салты, алкоголь ішу және темекі шегу ми тініне зақым келтіретін және оның функциялары бұзылатын жіті цереброваскулярлық бұзылыстың негізгі себептері болып табылады. Инсульттің негізгі себептері - гипертония және ми тамырларының атеросклерозы.
Инсульттің алғышарттары: бастың ауырлығы, шудың жоғарылауы, бас ауруы және айналуы, қолдың немесе аяқтың өтпелі әлсіздігінің пайда болуы, кейде кенет жалпы әлсіздік байқалады. Инсульттің екі түрі бар:
Геморрагиялық инсульт - миға қан кету кезінде пайда болады, бұл көбінесе күндіз, эмоционалды шиеленісте, стрестен кейін пайда болады. Көбінесе бір жақтағы аяқ-қолдың сал ауруы байқалады. Сөйлеудің бұзылуы байқалады, қоршаған ортаға жауап бермейді, есінен танады, құсу, құрысу, тынысы ысқырықты болуы мүмкін.
Ишемиялық инсульт - мидың кез-келген бөлігіне қан ағымы тоқтаған немесе азайған кезде пайда болады. Бұл түнде, ұйқы кезінде жиі кездеседі, кейде біртіндеп дамиды, дененің бір немесе басқа бөлігі ұйиды.
Нәтижесі, көбінесе қолайсыз: егер адам тірі қалса, онда толық немесе ішінара сал болып қалуы мүмкін, тыныс алу немесе сөйлеу проблемалары пайда болады.
Гипертония, жоғары холестерин, қант диабеті, аритмия, жүрек жеткіліксіздігі, ұйқы апноэсі бар санат қауіп тобына жатады. Қауіп факторларының кем дегенде біреуіне ие бола отырып, организмге теріс әсер ететін факторларды болдырмайтын немесе төмендететін алдын алу шараларын жүргізу қажет.
- Қан қысымы - геморрагиялық инсультке әкелетін миға қан кетудің жалпы себебі. Емдеуші дәрігердің ұсыныстарын орындау және дәрі-дәрмектерді жүйелі түрде қабылдау арқылы қан қысымын қалыпты деңгейде ұстау өте маңызды.
Қан қысымын өлшейтін жеке аппарат болуы керек. Өлшеу нәтижелерін жазыңыз, таңертең оянғаннан кейін және кешке ұйықтар алдында, күнді және алынған мәндерді белгілеңіз. Егер қан қысымының жоғары көрсеткіштері анықталса, дереу дәрігермен кеңесу керек. Егер гипертония диагнозы қойылған болса, қысымды бақылау тағайындалған препараттардың тиімділігін бағалауға және қажет болған жағдайда емдеу режимін өзгертуге көмектеседі. - Холестерол - холестеринді түйіншіктері ми артерияларын бітеп, ишемиялық инсультке әкелуі мүмкін. Холестерин деңгейін бақылау өте маңызды, нормасы 5,0 ммоль/л-ден аспайды және деңгейі жоғарылаған кезде тамақтануды реттейді. Майлы тағамдарды алып тастау маңызды. Барлық майлар денеге теріс әсер етпейтінін есте ұстаған жөн. Керісінше, Омега-3, Омега-6 майларының пайдасы бар.
- Қандағы қант - қандағы қанттың жоғарылауы немесе тұрақты жоғарылауы инсульт қаупін 2-3 есе арттырады, сондықтан оны бақылау қажет. Ең алдымен, рационнан майлы және тәтті тағамдарды алып тастаңыз.
- Салмақты бақылау - артық салмақ және төмен физикалық белсенділік инсульт қаупін едәуір арттырады. Тіпті 3-5 кг салмақ тастау инсульт қаупін айтарлықтай төмендетеді. Дене салмағының индексі (ДСИ) көмегімен артық салмақ дәрежесін анықтауға болады, бұл семіздікке байланысты аурулардың қаупін бағалауға мүмкіндік береді.
ДСИ формуласы = Cалмағы кг__
М 2 өсуі
Дене салмағының индексінің мәндері (ДСИ):
- 18,5 – 24,9 - норма, денсаулыққа қауіп төндіретін факторлар жоқ
- 25 – 29,9 - артық салмақ, дене салмағын азайту керек
- 30-35-семіздік, денсаулыққа қауіптің жоғары деңгейі
- 35 немесе одан да көп – 3 немесе одан да көп дәрежедегі семіздік, маманға жүгіну және салмақ тастау қажет.
Дене салмағын бағалай отырып, теңдестірілген, ұтымды тамақтану және физикалық белсенділікті арттыру салмақты азайту мен басқаруда тиімді.
- Тамақтану - жолда тамақтану және шамадан тыс тамақтану, әсіресе тәттілер мен шұжықтар, рационда майлы, ысталған және қуырылған тағамдардың басым болуы, көмірсулар мен тұздың көп болуы, консервіленген тағамдар аурудың дамуына ықпал етеді. Талшық (көкөністер, С дәруменіне бай жидектер, жемістер), майсыз ет сорттары, шөптер, ашытылған сүт өнімдері басым теңдестірілген диета дененің сауығуына ықпал етеді.
- Физикалық белсенділік - орташа және ең бастысы физикалық белсенділік күнделікті болуы керек. Дене жаттығуларын жасын және бар ауруларды ескере отырып таңдау керек. Пациенттердің көпшілігі үшін қолайлы-күн сайын 30-60 минут жүру. Жас адамдар үшін велосипед, жаттығу, жүзу, спорттық серуендеу сияқты орташа жаттығулар қолайлы. Гипертониямен ауыратын науқастарға күш жаттығуларынан аулақ болу ұсынылады.
- Жаман әдеттер - темекі шегушілерде инсульт зиянды әдеттері жоқ адамдармен салыстырғанда екі есе жиі кездеседі. Никотин ми артерияларын тарылтады және тамыр қабырғасының серпімділігін төмендетеді, қан қысымы күрт жоғарылаған кезде тамырлар төтеп бере алмай, жарылып кетуі мүмкін.
- Ұйқы - ұйқы режимі, жалпы денсаулықты сақтаудың маңызды факторы. Тәуекел тобындағы адамдар үшін ұйқының максималды ұзақтығы кем дегенде 7-8 сағат ұсынылады.
- Жыл сайынғы физикалық тексерулер – 40 жасқа толғаннан кейін - жүрек пен қан тамырларының ультрадыбыстық зерттеуі, ЭКГ, биохимиялық қан анализі, мидың МРТ, ауруды ерте анықтау және асқынулардың алдын алу үшін жасалуы керек.
Психоэмоционалды жүктемелер мен стресстердің жоғарылауы кез – келген аурудың дамуына ықпал ететін фактор болып табылады. Стрессті өз бетіңізше жеңуге көмектеседі: медитация және йога, хобби және сүйікті іс - шаралар, достарыңызбен және жақындарыңызбен кездесу, табиғатта серуендеу, тыныс алу жаттығулары, физикалық белсенділік, дұрыс ұйқы, арт-терапия және массаж. Созылмалы стресс кезінде дәрігердің кеңесі қажет.
Инсульттің алғышарттарын байыпты қабылдау керек және дереу медициналық көмекке жүгіну керек.
Адамның инсульт алғанын қарапайым және қолжетімді түрде түсінуге болады:
- адамнан қолын көтеруді сұрау, бір қол әлсіз болады және қолын көтеруі қиын немесе мұлдем көтере алмайды.
- күлімсіреуін сұраңыз, инсульт кезінде бір езу төмен түседі, күлімсірегенде бір езуі қисық болады
- бірнеше сөзден тұратын қарапайым сөйлем айтуын сұраңыз, сөздері бір-бірімен байланыссыз немесе түсініксіз болады
Біріншіден, осы белгілердің кез-келгенінде жедел жәрдем шақыру керек. Инсультпен ауыратын адамды мүмкіндігінше тезірек – алғашқы белгілер басталғаннан кейін 3 сағат ішінде ауруханаға жеткізу керек.
Білу маңызды!
Алғашқы 6-8 сағат өмірді сақтап қалуға және ауыр зардаптардың алдын алуға болатын ең маңызды уақыт болып табылады.
