Дәрумендер - адамдар үшін өмірлік маңызы бар, өте аз мөлшерде қажет, бірақ қалыпты өсу мен даму үшін үлкен рөл атқаратын маңызды қосылыстар. Олар тіндердің тыныс алуына, тотығу-тотықсыздану реакцияларына, ақуыздардың, майлардың және көмірсулардың синтезіне, гормондардың түзілуіне, жасушалардың өсуіне, жетілуіне және бөлінуіне, инфекциялардан қорғауға қатысады. Дәрумендер өсімдік тағамдарымен немесе жануарлардан алынатын өнімдермен бірге келеді, олар адам ағзасында синтезделмейді.
Дәрумендерге күнделікті қажеттілік дәруменнің түріне, адамның жасына, жынысына, сондай-ақ дененің физиологиялық жағдайына (жүктілік, баланы емізу, физикалық белсенділік) байланысты.
Асқазан-ішек жолдарының аурулары, теңгерімсіз, ақылға қонымсыз тамақтану, олар қоректік заттардың сіңуінің бұзылуымен, өт шығарудың бұзылуымен (майда еритін дәрумендер үшін) немесе ағзаның дәрумендерді көп қабылдауымен (жүктілік және лактация кезінде) дәрумен тапшылығының дамуына ықпал етуі мүмкін.
Биохимиялық қасиеттері бойынша дәрумендер келесідей бөлінеді
- майда еритін (А, D, Е, К дәрумендері)
- суда еритін (В дәрумендері, С дәрумені).
Майда еритін дәрумендер - бұл майда еритін дәрумендер және оларды ішекте сіңіру үшін өт пен майдың болуы қажет. Суда еритін дәрумендерден айырмашылығы, майда еритіндер денеде, негізінен бауыр мен май тінінде жиналуы мүмкін. Майда еритін дәрумендердің әрқайсысы бірқатар маңызды функцияларды орындайды.
А дәрумені-екі түрі бар: ретинол және провитамин А (бета-каротин).
- көздің денсаулығы үшін қажет
- иммундық қорғанысты арттырады
- жетіспеушілік өсуді бәсеңдетуі мүмкін, әсіресе балаларда
- витаминнің жетіспеушілігі, шаштың түсуіне және алопецияға ықпал етеді
- құнарлылық үшін маңызды және ұрықтың дамуы үшін өте маңызды
Ретинол жануарлардан алынатын тағмда кездеседі (май, қаймақ, сүзбе, ірімшік, жұмыртқаның сарысы, балық майы, бауыр, уылдырық)
Провитамин А (бета-каротин) - өсімдік тағамдарында (сәбіз, жасыл және сары көкөністер, бұршақ дақылдары, шабдалы, өрік, шие, теңіз шырғаны, итмұрын).
Е дәрумені-екі топқа бөлінеді: токоферолдар және токотриенолдар.
- жасушаларды зақымданудан қорғайды
- жүйке жүйесінің денсаулығын сақтау
- антиоксиданттық қасиеттерге ие
Өсімдік майларында кездеседі - күнбағыс, жүгері, мақта, бадам, жасыл жапырақты көкөністер, бұршақ және дәнді дақылдар, жұмыртқаның сарысы, бауыр, сүт.
D дәрумені – «күн дәрумені», күн сәулесінің әсерінен теріде өндіріледі, онсыз жаңа туған нәрестенің сүйегі қалыпты қалыптасуы мүмкін емес. D дәрумені саңырауқұлақтар мен кейбір өсімдіктерде кездесетін D2 дәрумені (эргокальциферол) түрінде, ал D3 дәрумені (холекальциферол) жануарлардан алынатын өнімдерде (жұмыртқа мен балық) кездеседі.
- сүйектің өсуіне және олардың денсаулығын сақтауға қажетті кальций мен фосфор деңгейін реттейді
- организмнің иммундық жүйесін нығайтады
К дәрумені - екі негізгі топ: өсімдік тектес тағамдарда кездесетін К1 дәрумені (филлохинон) - шпинат, түрлі-түсті және ақ қырыққабат, қалақай жапырақтары) және К2 дәрумені (менахинон) жануарлардан алынатын өнімдерде - бауыр мен ашытылған соя өнімдерінде көбірек кездеседі.
- қанның қалыпты ұюы үшін қажет
- сүйек тінінің қалыптасуына қатысады
- қан тамырларының кальциленуіне жол бермейді
- жүрек ауруының қаупін азайтады
Есте сақтау маңызды! Майда еритін дәрумендердің жетіспеушілігі - көру, сүйек, тері, жүйке жүйесі және қанның ұюы жағынан аурулардың дамуына әкелуі мүмкін. Майда еритін кейбір дәрумендердің артық болуы ағзаға зиянды болуы мүмкін және аурудың дамуына ықпал етеді.
Сондықтан ағзадағы осы дәрумендердің тепе-теңдігі маңызды, оларды тамақпен немесе тапшылықпен қабылдап, биологиялық белсенді қоспалардың көмегімен, анализдер мен дәрігердің кеңесі бойынша толтырыңыз.
