Жүкті әйелдердің қант диабеті (гестациялық диабет/ бұдан әрі - ГД) – жүктілік кезінде алғаш рет пайда болған қандағы глюкоза деңгейінің жоғарылауы. Бұл көмірсу алмасуының жасырын бұзылысы және қант диабетінің даму қаупін тудырады.
Жүктілік кезінде барлық әйелдерде инсулинге сезімталдық пен глюкозаға төзімділік өзгереді және бұл қалыпты болып саналады. Норма мен патологияның айырмашылығы өзгеру дәрежесінде.
Жүктілік кезіндегі ГД диагностикасы
|
Веналық қандағы глюкозаның нормасы |
Гестациялық диабет |
Қантты диабет |
|
5,1 ммоль/л. төмен |
5,1 - 7, 0 ммоль/л. |
7,0 ммоль/л жоғары |
Глюкозаға төзімділік тесті
Жүкті әйелдердегі жасырын диабетке тән инсулинге патологиялық төзімділікті анықтау үшін зертханада жүргізіледі. Аш қарынға веналық қан алынады (8-14 сағат аштықтан кейін, таңертеңнен таңғы асқа дейін). Содан кейін пациентке глюкоза ерітіндісі (75 г) беріледі. Әдетте, бір сағаттан кейін глюкоза деңгейі 10,0 ммоль/л төмен, ал екі сағаттан кейін 8,5 ммоль/л төмен болуы тиіс.
Жүкті әйелдердегі ГД себептері
- Жүктілік кезінде стероидты гормондардың, мысалы, кортизол және прогестеронның көбеюі жасушалардың инсулинге төзімділігін арттырып, қандағы глюкозаның көтерілуіне және инсулиннің көп өндірілуіне әкеледі. Жүктеме жоғары болғанда және ұйқы безінің компенсаторлық мүмкіндіктері жеткіліксіз болғанда қант алмасу бақылаудан шығып, гестациялық диабет дамиды.
- Бұл жағдай жүкті әйелдердің 3-10% жиі кездеседі.
- Жүктілік кезінде пайда болған инсулинге патологиялық төзімділік ұрықтың даму ақауларына себеп болмайды және көп жағдайда инсулинмен емдеуді қажет етпейді.
Компенсацияланбаған гестациялық қанттты диабет жүктілік кезінде асқынуларға әкелуі мүмкін:
- Ірі пропорционалды емес ұрық. Глюкозаның жоғарылауы фетоплацентарлы тосқауыл арқылы өтеді, ұрық қанттың жоғарылауын өзінің инсулинімен өтеуге мәжбүр болады. Инсулин мен өсу гормонының құрылымы өте ұқсас болғандықтан, инсулин ұрықтың өсуін ынталандырады. Бұл жағдайда ұрық денесінің пропорциялары бұзылады, иық белдеуінің мөлшері бастың көлемінен үлкен болады. Босану кезінде босану каналынан өту кезінде иықтар қысылып қалуы мүмкін (иық дистоцииясы) және нәресте анасымен бірге жарақат алуы мүмкін.
- Полигидрамниоз немесе олигогидрамниоз. Амниотикалық сұйықтық мөлшерінің тепе-теңдігінің бұзылуы су көп болуы немесе су аздығы дамуына әкеледі, бұл ұрықтың өліміне немесе мерзімінен бұрын босануға алып келетін маңызды қауіп факторы болуы мүмкін.
- Өкпенің дамымауы. Қантты диабетте ұрықтың өкпесі кейінірек жетіледі, себебі альвеолалардың ішкі қабырғаларында оттек алмасуы жүретін арнайы майлағыш - сурфаканттың түзілуі бұзылады. Сондықтан гестациялық диабет жағдайында мерзімінен бұрын босану аса қауіпті.
- Ұрықтағы гипогликемия және метаболикалық бұзылулар. Жүктілік кезінде ұрықта инсулинің тұрақты түрде үнемі жоғары мөлшерде өндірілуіне байланысты, босанғаннан кейін бірден нәресте гипогликемия жағдайына түсіп, электролит алмасуы бұзылады. Бұл оның өміріне қауіп төндіреді.
Есіңізде болсын! Гестациялық диабетті мүмкіндігінше ертерек анықтап, асқынулардың дамуына жол бермеу.
Гестациялық диабет кезінде тамақтануға қатысты ұсыныстар:
- Қарапайым көмірсулар тұтынбау - тәттілер, кондитерлік өнімдер, ақ нан, бал, қант, тосап, тәтті сусындар мен жемістер, балмұздақ.
- Күрделі көмірсуларды шектеу - жарма (жарма және күріш – алынып тасталсын), картоп, жүгері, бұршақ дақылдары, қатты бидайдан жасалған макарон өнімдері. Бұл өнімдерді тәуліктік тамақтану барысында ашығуға жол бермеу үшін біркелкі бөліп тұтыну қажет (кетон денелерінің пайда болуына әкеледі).
- Жеткілікті мөлшерде ақуызды тұтыну - ет, балық, теңіз өнімдері, құс еті, саңырауқұлақтар, жұмыртқа, қатты ірімшік, орташа майлықтағы сүт және ашытылған сүт өнімдері.
- Астың құрамын талшықтармен және дәрумендермен байыту – көк шөптер, көкөністер (пісірілген сәбіз мен қызылшадан басқа), тәтті және қышқыл жидектер (жүзім алып тастау керек).
- Майларды дұрыс таңдап, күнделікті нормадан асырмау – өсімдік майлары (дайын тағамдарға қосу ұсынылады), жаңғақтар, дәндер. Жануар майлары, соның ішінде майды шектеу керек.
- Тамақты майға қуырмау! Қайнату, бұқтыру, бумен пісіру және пеште пісіру әдістерін таңдау ұсынылады.
Гестациялық диабет кезінде тамақтану мәзірін әрбір жүкті әйелдің жеке ерекшеліктерін ескере отырып, дәрігер жасайды.
