«Lancet» журналында жарияланған жаңа зерттеуге сәйкес, 2022 жылы әлемде 1 миллиардтан астам адам семіздікке шалдыққан. 1990 жылдан бастап ересектер арасындағы семіздік деңгейі екі еседен астам өсті, ал балалар мен жасөспірімдер арасында (5 пен 19 жас аралығындағы топ) төрт есе өсті. Дәл осы мәліметтерге сәйкес, 2022 жылы ересектердің 43% артық дене салмағы болды.
Зерттеу авторлары сонымен қатар тамақтану жеткіліксіздігінің төмендеуіне қарамастан, бұл құбылыс көптеген елдерде, әсіресе оңтүстік-шығыс Азия мен Сахараның оңтүстігіндегі Африкада халықтың денсаулығына қауіп төндіретінін атап өтті.
2022 жылы дене салмағының жетіспеушілігі мен семіздіктің ең жоғары жиынтық көрсеткіштері Тынық мұхиты мен Кариб теңізінің Арал мемлекеттерінде, сондай-ақ Таяу Шығыс пен Солтүстік Африкада байқалды.
Оның барлық көріністерінде дұрыс тамақтанбау жеткіліксіз тамақтануды (шаршау, өсудің тежелуі және дене салмағының төмендеуі), дәрумендер мен минералдардың жетіспеушілігін, артық дене салмағын және семіздікті қамтиды. 5 жасқа дейінгі балалардың қайтыс болуының басты себебі – тамақтанудың жеткіліксіздігі, ал семіздік жүрек-қантамыр аурулары, қант диабеті және қатерлі ісіктің кейбір түрлері сияқты жұқпалы емес аурулардың дамуына әкелуі мүмкін.
Зерттеуге арналған деректерді жинау және талдау ДДҰ қатысуымен жүргізілді. Деректердің толық жиынтығы қазір денсаулық сақтаудың жаһандық обсерваториясының веб-сайтында таратылады.
ДДҰ бас директоры доктор Тедрос Адханом Гебрейюс: «Жаңа зерттеу дұрыс тамақтану, физикалық белсенділік және қажет болған жағдайда адам өмірінің басынан бастап ересек жасқа дейінгі кезеңдерде тиісті көмек көрсету арқылы семіздіктің алдын алу мен басқарудың маңыздылығын көрсетеді», – деп атап өтті. – Семіздікке қарсы жаһандық мақсаттарға қол жеткізудің жоспарланған қарқынына оралу үшін ДДҰ мен ұлттық денсаулық сақтау мекемелерінің ғылыми негізделген стратегияларымен қамтамасыз етілген үкіметтер мен халықтың күш-жігері қажет болады. Жеке сектормен ынтымақтастық маңызды, ол өзі шығаратын өнімнің денсаулыққа әсері үшін жауап беруі керек».
Семіздік – күрделі созылмалы ауру. Оның себептері, сондай-ақ осы дағдарысты болдырмау үшін қажетті шаралар жақсы зерттелген және сенімді ғылыми дәлелдермен расталған. Алайда бұл шаралар жүзеге асырылмай отыр. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ассамблеясының 2022 жылғы сессиясында мүше мемлекеттер ДДҰ-ның семіздікке қарсы шараларды жеделдету жоспарын бекітті, ол 2030 жылға дейінгі кезеңде елдер деңгейінде практикалық іс-қимылдарды ілгерілетуге арналған. Қазіргі уақытта жоспарды семіздік эпидемиясын тежеуде жетекші рөл атқаратын 31 елдің үкіметтері жүзеге асырады.
Семіздікпен күресудің негізгі шараларына мыналар жатады:
- босанғаннан кейінгі бірінші күннен бастап салауатты өмір салтын қолдау шаралары, соның ішінде емшек сүтімен емізуді қолдау және қорғау;
- балалар арасында денсаулыққа зиянды тағамдар мен сусындардың маркетингін реттеу;
- мектептердегі азық-түлікпен қамтамасыз ету және тамақтану стратегиялары, соның ішінде оқу орындарының жанында майы, қант және тұзы жоғары өнімдерді сатуды шектеу бастамалары;
- салауатты тамақтануға жәрдемдесудің салықтық және бағалық тетіктері;
- тамақ өнімдерін таңбалауға қатысты қағидалар;
- дұрыс тамақтану мен физикалық белсенділіктің пайдасы туралы қоғамдық ақпараттық-түсіндіру науқандары;
- мектептердегі физикалық белсенділікке қатысты нормалар;
- алғашқы медициналық-санитариялық көмек жүйесіне семіздіктің алдын алу және басқару бойынша қызметтерді қосу.
ДДҰ тамақтану және азық-түлік қауіпсіздігі департаментінің директоры және зерттеу авторларының бірі доктор Франческо Бранка: «Арзан және пайдалы тағамдардың қолжетімділігін қамтамасыз етуге және әрбір адамның физикалық белсенділігі мен жалпы салауатты әдеттерін ынталандыратын жағдайлар жасауға бағытталған саясат шараларын енгізуге кедергі келтіретін бірқатар маңызды мәселелер бар», - деді. «Бұл ретте елдер семіздіктің алдын алуды қызметтердің базалық пакетіне біріктіруді қамтамасыз етуі тиіс».
Азық-түліктің жеткіліксіздігімен күресу ауыл шаруашылығы, әлеуметтік қорғау және денсаулық сақтау салаларында азық-түлік қауіпсіздігін қорғауға, таза су мен санитария құралдарының қолжетімділігін арттыруға және негізгі азық-түлік шараларына жалпыға бірдей қолжетімділікті қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін бірлескен күш-жігерді қажет етеді.
Дереккөз: ДДҰ ресми сайты
